Tarihçe

Türkiye Ulusal Gözlemevleri, 6550 sayılı “Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanun” kapsamında Türkiye’nin ilk “Ortak Araştırma Altyapısı” olarak; Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM) ve TÜBİTAK ortaklığında, bünyelerindeki uzay bilimleri alanındaki Doğu Anadolu Gözlemevi (DAG) ve TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) altyapılarının birlikteliği “25 Nisan 2023” tarihinde yeterlilik alarak, “İleri Araştırma Altyapısı” statüsüyle kurulmuştur. Türkiye Ulusal Gözlemevleri, ülkemizin en büyük temel bilim ve uzay bilim yatırımı olarak uzay bilimleri ekosistemini oluşturacak, ülkemizdeki uzay bilimleri alanındaki çalışmalara, bünyesindeki güçlü altyapılarını güncel teknolojilerle destekleyerek, uzay bilimlerine yeni boyut kazandıracak bir yapılanmadır.

Türkiye Ulusal Gözlemevleri, merkezi Erzurum’da ve destek ofisi Antalya’da bulunan bir ortak araştırma altyapısı olarak; özellikle uzay bilimlerinde Erzurum’daki Doğu Anadolu Gözlemevi (DAG) ile Antalya’daki TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG), ülkemizin astronomik gözlemler ve uzay bilimleri alanındaki en büyük, güçlü ve kapsamlı yatırımlardır. Ayrıca, Erzurum’da kurulması planlanan “Optomekatronik Araştırma Laboratuvarı” (OPAL) altyapısıyla da yakın zamanda optik teknolojiler ile odak düzlemi aygıtları alanında Ar-Ge çalışmaları ve ürünleriyle nitelikli ve rekabetçi çalışmalarla faaliyet gösterecektir.

Türkiye Ulusal Gözlemevleri’nin “uzay bilimleri ile optik bilimi ve teknolojilerinde, küresel çapta yenilikçi, rekabetçi ve öncü bir araştırma altyapısı olmak” vizyonu ve “uzay bilimleri ile optik bilimi ve teknolojilerinde, ulusal çalışmalara yön vermek ve uluslararası düzeyde söz sahibi olmak” misyonuyla;

• Bünyesindeki uzay bilimleri altyapılarıyla (DAG, TUG) ulusal ve uluslararası kapsamda hem görünür (VIS) bölgede hem de yakın kırmızı öte (NIR) bölgede astronomik gözlem hizmetleri, Uzay Durumsal Farkındalık (UDF) gözlemleri ve uzay havası konularında bilimsel araştırma faaliyetlerinin gerçekleştirilmesini,
• Toplumsal farkındalık ve eğitim kapsamında bilim – toplum etkinliklerinin düzenlenmesini,
• Yakın zamanda kurulması planlanan “Optomekatronik Araştırma Laboratuvarı” (OPAL) altyapısı sayesinde ise optik bilimi ve teknolojilerinde Ar-Ge faaliyetleri ile ülkemizin ihtiyaç duyduğu büyük çaplı optik sistemlerin geliştirilmesini,

amaçlanmaktadır.

TUG altyapısı, Antalya – Saklıkent’te 2.550 m rakımlı Bakırlı Tepe’de 1997 yılında kurulmuş Türkiye’nin ilk ulusal gözlemevi olup; halen 3 aktif teleskopla (1,5 m ayna çaplı Rusya – Türkiye ortaklığındaki RTT150 Teleskobu, 1,0 m ayna çaplı TUG100 Teleskobu ve 0,6 m çaplı TUG060 Teleskobu) görünür bölgede hem ışıkölçüm hem de tayfölçüm gözlem hizmetleri vermeye devam etmektedir.

DAG altyapısı, Erzurum – Palandöken’de Konaklı – Karakaya Tepesi’nde 3.170 m rakımda, 2024 yılında kurulumu tamamlanmış ve 2025 yılında açılışı yapılacak Türkiye’nin en büyük ve ilk kırmızı öte bölgede gözlem yapacak uluslararası gözlemevi olup; halen 4 teleskopla (4,0 m ayna çaplı DAG400 Teleskobu, 0,5 m ayna çaplı Atatürk Üniversitesi ortaklığındaki ATA050 Teleskobu ve 2 adet 0,3 m ayna çaplı atmosferik türbülans profil gözlemi yapan DAGTPS Teleskopları) hem görünür hem de kırmızı öte bölgede öncelikle ışıkölçüm ve koronagrafik, ve sonrasında tayfsal gözlem hizmetleri vermeye başlayacaktır.